म्युचुअल फन्डहरु संस्थागत र सामूहिक लगानीकर्ताको हिसावले नेपाली सेयर बजारका अभिन्न अंग बन्न पुगेका छन् । विशेषगरी सेयर बजारमा लगानी गर्न चाहने तर यससम्बन्धी धेरै ज्ञान, सीप र ठूलो रकम नभएका व्यक्तिहरुले एउटा कोषमा पैसा जम्मा गरेर व्यावसायिक संस्थामार्फत सामूहिक रुपमा सेयरमा लगानी गर्ने उद्देश्यले सामूहिक लगानी कोष अर्थात् म्युचुअल फन्डहरु अगाडि आएका हुन् । विश्वमा म्युचुअल फन्डहरुको उपस्थिति धेरै पुरानो भएता पनि नेपालमा यसको उल्लेख्य विकास र उपस्थिति भने २०६९ देखि मात्र भएको हो । यो भन्दा अगाडि बजारमा एनसिएम म्युचुअल फन्ड एउटाको मात्र उपस्थिति थियो र त्यो १० वर्षको अवधिमा सबै युनिटको भुक्तानी गरेर बन्द भएको थियो ।
हाल बजारमा १० वटा यस्ता सामूहिक लगानी कोषहरुको उपस्थिति रहेको छ र उनीहरुले ५० करोडदेखि एक सय करोडको लगानी कोष खडा गरेका छन् । यस्ता म्युचुअल फन्डहरु खुला वा बन्दमुखी अर्थात् निश्चित अवधिमा बन्द हुने वा निरन्तर चलिरहने गरी दुई प्रकारका हुने भएता पनि नेपालमा सबै म्युचुअल फन्डहरु बन्दमुखी मात्र छन् । यिनीहरुले पाँच वा सात वर्ष अवधिको लागि यस्ता कोष सञ्चालनमा ल्याएका छन् । हाम्रो जस्तो निकै उतारचढाव हुने र अर्थतन्त्रका वास्तविक क्षेत्रको कम सहभागिता रहेको सेयर बजारलाई केही भए पनि व्यवस्थित र संस्थागत उपस्थिति मात्र निश्चित बाटोमा हिँडाउन पनि यस्ता म्युचुअल फन्डहरुको भूमिका रहन्छ ।
त्यस हिसावले म्युचुअल फन्डहरु सेयर बजारका मित्र शक्ति हुन् । नेपालमा पनि २०६५–६८ ताका सेयर बजारमा आएको चरम गिरवाटको अवस्थाबाट पाठ सिकेर नै होला, सरकारी तवरमा नै नीतिगत व्यवस्था गरी म्युचुअल फन्डहरुलाई बजारमा प्रवेश गर्ने वातावरण सिर्जना गरियो । सरकारले उनीहरुलाई कोष व्यवस्थापनमा सघाउन कर छुट र आरक्षणको व्यवस्था समेत गर्यो ।
यसैको नतिजास्वरुप अहिले बजारमा १० वटा म्युचुअल फन्डहरुले उपस्थिति जनाइसकेका छन् भने केही अझै बजार प्रवेशका तयारीमा छन् । विद्यमान म्युचुअल फन्डहरुमध्ये सबैभन्दा पुरानो सिद्धार्थ इन्भेष्टमेन्ट ग्रोथ १ र नयाँमा एनआइबी प्रगति फन्ड हुन् ।
पुस महिनामा म्युचुअल फन्डहरुको अवस्था
विद्यमान म्युचुअल फन्डहरुले पुस मसान्तसम्म ८२५ करोड रूपैयाँ संकलन गरी सूचीकृत सेयर, हकप्रद, बोनस सेयर, ऋणपत्र तथा मुद्दति निक्षेपमा लगानी गरेका छन् । पुस मसान्तमा यी संस्थाहरूको समग्र अवस्था निम्न अनुसार रहेको छ ।
सूचीकृत सेयर र बैक मौज्दातको अवस्था यस्तो देखियो ।
म्युचुअल फन्डहरुको मुख्य मापक नेट एसेट्स भ्यालूलाई हेर्ने हो भने पुस मसान्तमा उनीहरुको अवस्था यस्तो रह्यो ।
यसरी हेर्दा एसआइजिएस १ (सिद्धार्थ इन्भेष्टमेन्ट ग्रोथ स्किम १)को खुद सम्पत्ति (न्याभ) सबैभन्दा बढी २.३६ प्रतिशतले घटेको देखिन्छ भने नयाँ एनइसफ (नबिल इक्विटी फन्ड)को झिनो रुपमा खुद सम्पत्ति ०.८९ प्रतिशतले बढेको देखिन्छ ।
कुल आम्दानीलाई हेर्ने हो भने उपरोक्त १० म्युचुअल फन्डहरुको अवस्था यस्तो रह्यो ।
मासिक प्रगतिलाई हेर्दा एइएफ (नविल इक्विटी फण्ड) ले २ करोड हाराहारी कमाएको देखिन्छ भने गुमाउनेमा एसआइजीएस–१ (सिद्धार्थ इन्भेष्टमेन्ट ग्रोथ स्किम १)ले करिव ३ करोड गुमाएको देखिन्छ । यदि अहिले बजारबाट उपलब्ध म्युचुअल फन्डहरु किन्ने हो भने सबैभन्दा सस्तो कुन पर्दछ हेर्न बजार मूल्यसँग उक्त फन्डको नेट एसेटस् भ्यालुको आधारलाई लिनुपर्दछ । यस हिसावले निम्न अनुसारको अवस्था देखिन्छ ।
तुलनात्मक आधारमा सबैभन्दा बढी छुट एनएमविएसएफ १ –एनएमवि सुलभ फन्ड) मा २६.८ प्रतिशत पाइएको छ भने जिआईएमइएस १ (ग्लोवल आईएमई सम्मुनत योजना १) लाई करिव ९.६६ प्रतिशत थप मूल्य तिर्नुपर्ने अवस्था छ । अहिलेको अवस्थामा सबैभन्दा घाटा ग्लोवल आईएमई सम्मुनत योजना १ का लगानीकर्ताहरुलाई भएको देखिन्छ । म्युचुअल फन्डका युनिटहरु दोस्रो बजारमा पनि सहजै कारोबार गर्न सकिने र यसले धितोपत्र बजारका फाइदा समेत हुने हुँदा सानो रकममा सेयर बजारको लाभ लिन चाहनेहरुका लागि पक्कै पनि यो लाभदायी हुनसक्छ ।
यसले मुनाफाको आधारमा वार्षिक नगद लाभांशको साथै अवधिको समाप्तिमा आफ्नो सम्पत्ति बेचेर युनिटधनीहरुलाई वितरण गर्ने हुँदा तोकिएको अवधि समाप्तिपछि प्रतिफलसहित लगानी फिर्ता हुन्छ । नेपालको पहिलो म्युचुअल फन्ड (एनसिएम) ले १० वर्षमा वार्षिक लाभांशको अतिरिक्त करिब तीन गुणा अर्थात् १० को ३० भन्दा केही बढी भुक्तानी गरेको थियो । आगामी वर्ष अवधि समाप्त हुने एसआइजीएस–१ र एनविएफ–१ ले समेत पाँच वर्षको अवधिमा दुई गुणाको हाराहारीमा लगानी फिर्ता गर्ने सम्भावना रहेको छ । तर म्युचुअल फन्डको ठूलो हिस्सा सेयरमा लगानी गरिने हुँदा सेयर बजारको उतारचढावले यसको खुद सम्पत्ति थपघटमा उल्लेख्य भूमिका खेल्दछ ।
Published on Nepalipaisa online on 24 Magh 2073, http://www.nepalipaisa.com/NewsDetail.aspx///id/15729