Wednesday, November 23, 2016

बाफियाकाे हल्ला र अाजकाे बजार


हिजाे अर्थ समितिबाट बाफिया पास भए पछि जे जस्ता समाचार र अडकालबाजि शुरू भयाे, सबैले अाज बजार पक्कै पनि ५ प्रतिशतकाे हाराहारी तल जाने अांकलन गरेका थिए ।

तर लगानीकर्ताहरूकाे सुझबुझ र अात्मविश्वासले बजार निकै तल जानबाट बचेकाे छ । केही दिनदेखि अस्वभाविक रूपमा चलखेल भैरहेकाे बजारमा बाफिया एउटा अर्काे अस्त्रकाे रूपमा प्रयाेग गर्ने प्रयास असफल भएकाे छ ।

यहाँ बुझ्नु पर्ने कुरा के हाे भने वास्तवमा अहिलेकाे अवस्था भनेकाे वाफिया पास भएकाे पनि हाेइन, याे त अर्थ समितिबाट मात्र पास भएकाे हाे । अनि संसदले कुन रूपमा पास गर्छ त्याे बाँकी नै छ । पहिले पनि अर्थ समितिले अर्कै रूपमा यसलाइ पास गरेर धेरैकाे विराेध पछि अर्थ मन्त्रालयले फिर्ता लिएकाे हाे । तुलनात्मक रूपमा अहिले पास भएकाे बाफिया राम्राे छ । यसकाे कार्यान्वयनले वित्तिय क्षेत्रकाे विकासमा सहयाेग नै पुग्नेछ ।

जहाँसम्म संस्थापकलाइ साधारण शेयरमा परिणत गर्ने कुरा छ, त्याे विस्तारै हुने हाे, जुन ७०ः३० बाट ५१ः४९ पनि भएकै हाे । त्यहि अनुसार हाेला । सर्वसाधारणमा परिणत नै भए पनि विद्ममान शेयरधनिले बेच्नु पनि पर्याे नि । केही अपवाद कम्पनी बाहेक याे सम्भावना निकै न्यून छ । के तपाइहरूलाइ लाग्छ, सबै शेयर सर्वसाधारण नै भएपनि इन्भेष्टमेन्ट, नविल, एभरेष्ट, माछापुच्छे, चार्टडकाे ठूला शेयरधनीले अाफ्नाे शेयर बेच्छन र ? केही साना पुराना कम्पनीका केही संस्थापकले बेच्लान । यस्ताे परिवर्तन पनि त्यति सहज नहाेला । राष्ट्र बैंकबाट पूर्व स्विकृति नभइ साधारणमा परिवर्तन नहाेला पनि ।

अहिले त अवसरवादी र माैकापरस्तहरूले धमिलाे पानीमा माछा मार्न खाेजेका हुन् । लगानीकर्ताले विश्वास गुमाएर र अात्तिएर नबेच्ने हाे भने यस्ता अवसरवादीहरूकाे केही लाग्दैन । हामी नै डरायाैं भने अरूले तर्साइ हाल्छन नी ।

हल्लाकाे पछि लाग्न छाेडेर राम्रा कम्पनीकाे शेयर किन्ने माैका नगुमाअाैं अनि किन्न सकिन्न भने घाटामा बेचेर सँधैकाे लागि घाटा बुक नगराैं । शेयर अाफ्नाे नाममा हुन्जेल, यसले कितावी घाटा मात्र हुन्छ । अहिले बेच्नु भयाे भने वास्तविक घाटा हुन्छ.
अाज पनि बजार ४३ अंकले घट्याे कारण तपाइहरूलाइ जस्तै मलाइ पनि थाहा छैन र म पनि अन्याैलमा नै छु । साँच्चै भन्ने हाे भने बजार घट्नु पर्ने त्यस्ताे कारण देखिँदैन तर घटिरहेकाे यथार्थ हाे । राम्राे कुरा अाज नेरा बैंककाे लिक्विडिटी टाइट नभएकाे र सेवाेनले म्युचुअल फण्डकाे अनुगमन गरेकाे रहेछ ।

तर यति हुँदैमा बजार माथि जाने कुरामा ढुक्क हुन गाह्राे देखियाे । तर बजार क्रास हुने हाे अहिलेकाे अवस्थामा यस्ताे सम्भावना पनि देखिँदैन ।

के गर्ने के नगर्ने भन्न गाह्राे छ, दशैं अघिसम्म शेयर किन्नेकाे हालत सबैकाे एउटै छ । त्यसैले म भने चित्त बुझाएर बसेकाे छु । घाटाकाे कुरा गर्ने हाे भने दशैं अघिकाे मूल्यमा एउटा घर गैसक्याे तर पनि म भाेलिकाे दिन सम्झेर मन सम्हालेकाे छु । मैले नबेच्दासम्म त्याे कागजी घर गएकाे हाे । 

बजारमा पहिले पनि म ट्रयापमा परेकाे थिएँ, बजारमा काराेवार गर्दा कहिले काही परिन्छ र यहि बजारमा बसेकाे हुँदा सबै शेयर बेचेर निस्कन पनि सकिदैन । नेप्से २९० पुग्दा पनि मैले बजार छाेडिन र अहिले पनि छाेडदिन । हाे, पाेर्टफाेलियाे हेर्दा दुःख र नबेचेकाेमा पछुताे लाग्छ, तर एउटा यथार्थ के हाे भने यस्ताे अवस्थामा हामीले काराेवार गर्नै कठिन हुन्छ । त्यसैले म चाही बजारकाे नियमिततामा कुर्छु अनि मात्र किनबेच गर्छु ।

छाेटेलाल सरकाे लेखले पनि मलाइ प्राेत्साहित गरेकाे छ अनि मेरै अनुभवले पनि मलाइ अहिलेसम्म यहाँ टिकिरहन सिकाएकाे छ । एउटा कुरा मैले गत वुममा सिध्दाथ बैंक १२०० भन्दा बढीमा किनेकाे थिएँ भने वियरमा २५० मा पनि त्यति गर्दा पनि मेराे अाैसत लागत ५५० हाराहारी परेकाे छ । भनेकाे बजारमा कतिसम्म तलमाथि हुन्छ अब अाफै अनुमान गर्नुस । याे अनुभवले पनि अहिले बजारकाे उतारचढाव सामान्य जस्तै लाग्न थालेकाे छ । अहिले सबैभन्दा बढि घाटा भनेकाे एउटा कम्पनीमा ३० प्रतिशतसम्म पुगेकाे छ । मैले पाँचगुणासम्म ठेगेकाे हाे । हाे, मैले किनेका कम्पनीहरू मैले विश्लेषण गरेर नै किनेकाे हाे र कागजी घाटा बाहेक प्रतिफल र अाैसत लागत लिँदै जाँदा नबेच्दा सम्म म पक्कै पनि पहिले जस्ताे पाँचगुणा घाटामा हुनेछैन ।

अहिले तपाइ हामीले बेच्नु भनेकाे बजारलाइ थप अस्वभाविक दिशामा धकेल्नु र चलखेल गर्न खाेज्नेलाइ सघाउनु मात्र हाे । यतिकाे त घाटा सह्याैं भने थप घाटा पनि थेगाैं । बजार अलि नियमित भएपछि थप ऋण खाेजेर एभरेजिङ गराैंला । नअात्तिअाैं ।

Tuesday, November 15, 2016

अब पनि सेयर कारोबारी भन्न हिचकिचाउने ? कहिले हुन्छ सेयर बजारमा व्यावसायकिता ?

Published in NepaliPaisa.com on 04 Nov 2016

काठमाडौं : पुँजी बजार अब अर्थतन्त्रको एउटा अभिन्न अंग बनिसकेको छ । 
 
सरकारका लागि राजस्व, कम्पनीहरूको लागि पुँजी संकलनको माध्यम अनि धेरैका लागि रोजगारीको माध्यम बनेको छ, यो बजार । केही वर्षअघिसम्म पनि निकै सानो आकारको हाम्रो पुँजी बजार अहिले निकै बृहत्तर र फराकिलो हुँदै गएको छ । तर अझै पनि सेयर कारोवारी र लगानीकर्ताले भने व्यावसायिक मान्यता र सामाजिक स्वीकार्यता पाउन सकेका छैनन् ।
 
स्वीकार्यताको अभावमा धेरैले सेयर लगानी र कारोवारलाई वैकल्पिक आयको रूपमा मात्र लिने गरेका छन् । करोडौं लगानी वा कारोबार गर्ने व्यक्तिले पनि सेयरबाट हुने आयलाई जीवनयापन या औपचारिक आयको रुपमा देखाउन सकिरहेका छैनन् । यही कारणले सर्वसाधारणले अर्को सानो व्यवसायलाई आफ्नो पेसाको रुपमा देखाएर त्यो भन्दा कैयौं गुणा बढी लगानी भएको सेयर व्यापारलाई चाहिँ वैकल्पिक वा एक हिसाबले भूमिगत पेसाको रुपमा मात्र लिने गरेका छन् ।
 
सेयर कारोबारीहरूले अन्य वस्तु तथा सेवा व्यापारमा जस्तै सेयर खरिदबिक्री गरेका छन् । तर व्यवहारिक रूपमा हेर्ने हो भने न त उनीहरूलाई सरकारले वा समाजले नै लगानीकर्ताको हिसाबले पूर्णरूपमा स्विकार गर्न सकेको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले सेयर कारोबारीलाई समेत सेयर कर्जा प्रवाह गर्न चाहन्छन्, तर सेयरबाट आम्दानी गर्छ भनेर चाहिँ हत्तपत्त स्वीकारिहाल्दैनन् । यही भएर होला  सेयर कर्जामा आयस्रोत चाहिँ अन्य आम्दानीबाट खोजिन्छ ।

जतिसुकै लगानी गरे पनि वा सेयर व्यापारबाट आम्दानी गरे पनि उसलाई न त व्यापारी मानिन्छ, न त स्वरोजगार व्यक्ति । सरकारले सेयर कारोवारमा कर असुल्छ तर उसको आम्दानीलाई व्यावसायिक आम्दानीको रूपमा मान्यता दिँदैन । 
 
समाजले पनि सेयर बजारमा लगानी गरी मुनाफा कमाएको मन पराउँछ तर सेयर कारोबारी भएर जीवनयापन गरेको अहिलेसम्म त्यति मन पराएजस्तो बुझिंदैन । तसर्थ, यसलाई सम्मानित पेशा र व्यवसायको रूपमा स्थापित गराउनु आजको ठूलो चुनौति रहेको छ । जबसम्म यसलाई स्थापित गर्न सकिन्न तबसम्म समग्र सेयर बजारको दीगो विकास हुन कठिन हुन सक्छ । सेयर बजारलाइ सर्वस्वीकार्य पेशाको रूपमा स्थापित गराउन निम्न पक्षहरूमा ध्यान दिन जरूरी देखिन्छ । 
 
१) लगानीकर्ता र सेयर कारोबारीले निर्धक्क भएर आफ्नो जीवनयापनको माध्यम सेयर कारोवार अनि यसबाट हुने आम्दानी हो भनेर बताउने ।
 
२) आफ्नो परिचय दिँदा सेयर कारोवारी वा लगानीकर्ताको रूपमा दिने । जसरी अरूले म पश्मिना व्यापारी, गलैंचा व्यापारी भन्छ त्यस्तै हामीले पनि लगानीकर्ता र सेयर कारोवारी भन्ने ।
 
३) सरकारले सेयर कारोवारलाई आयमूलक व्यवसायको रुपमा मान्यता प्रदान गर्न सेयर व्यवसायको दर्ता, नवीकरण, आय प्रमाणीकरणको व्यवस्था गर्नुपर्दछ । जसरी उद्योग, बाणिज्य, सेवा, पर्यटन उद्योग र व्यवसायको दर्ता तथा नवीकरण गरिन्छ, त्यसैगरी सेयर कारोवार र लगानीका लागि समेत व्यवसाय दर्ता अनिवार्य गर्ने । यसको लागि धितोपत्र बोर्ड वा नेप्सेलाई व्यवसाय दर्ता र नवीकरण गर्ने निकायका रुपमा तोक्न सकिन्छ । व्यावसायिक मान्यता पाएमा सहज व्यावसायिक ऋणमा पहुँच हुनेछ ।
 
४) सेयर कारोवारमा आयकर लाग्ने वा नलाग्ने, लाग्ने भए करको दर, कर गणनाविधि, आयव्यय लेखांकन, आयप्रमाणीकरण विधि सम्बन्धी स्पष्ट कानुनी व्यवस्था गर्ने ।
 
५) नेप्से वा धितोपत्र बोर्डले वार्षिक आय प्रमाणित गरी आयलाई मान्यता दिने । नेप्सेले अहिले लिने पुँजीगत लाभकरको आधारमा सहजै आयलाई प्रमाणित गर्न सकिन्छ, तर नेप्सेले कर दाखिला भएको पत्रमा लगानीकर्ताको आय उल्लेख नगरी केवल कुल संकलित कर मात्र उल्लेख गर्छ जसले गर्दा व्यक्तिले आय प्रमाणित गर्न कठिन भइरहेको छ ।
 
६) संस्थागत लगानीलाई प्रोत्साहित गर्न हाल विद्यमान फरक पुँजीगत लाभकरलाई व्यक्तिसरह समान बनाएर सेयर बजारमा लगानी प्रवद्र्धन गर्ने ।

http://www.nepalipaisa.com/NewsDetail.aspx///id/15065