लक डाउनपछि अब सेयर बजारमा यसरी बनाउनुपर्छ रणनीति

काठमाडौं : सूर्यको ३६० डिग्रीको परिक्रमा पूरा भएर सोमबारबाट नयाँ चक्र सुरु भएको छ । हामी त्यही भएर नयाँ वर्षसँगै नयाँ दिनको सुरुवात गरिरहेका छौं । हुन त गत वर्षको अन्त्य त्यति सुखद् रहन सकेन । तै पनि सेयर बजारमा लागत लाभ गणना परिवर्तन भएर लगानीकर्तालाई लागत घोषणाको जिम्मेवारी र करको अनिश्चित दायित्व सहितको भारित औसत विधिको सुरुवात भएको छ । केही असहज र अव्यवहारिक लागे पनि म्यानुअल रुपमा गणना विधिलाई प्रविधिमा मिसाएर सफ्टवेयरले गणना प्रकृया सुरु भएको छ । धितोपत्र बोर्डले नयाँ नेतृत्व पाएको छ । पुस मसान्तदेखि वर्षान्तसम्ममा बजारमा सेयरका मूल्यान्तरको राम्रै सुधार पनि देखिएको हो । तर यति हुँदा पनि वर्षान्तमा कोरोना कहरले बन्दाबन्दीको अवस्थामा ल्यायो । २० दिन लक डाउनमै बसेर २०७६ लाई विदा गर्न हामी बाध्य भयौं । लगानीकर्ताहरुका लागि कारोबार गर्ने समय रोकिएको पनि लामो समय भइसक्यो ।

बन्दाबन्दी बीच क्यालेन्डर फेरिएर आएको नयाँ वर्ष केबल समय परिवर्तनशीलताको घोतक मात्र हो । नभए सबै नेपाली जस्तै लगानीकर्ता त पुरानै वर्षमा छन्, उनीहरुको वास्तविक नयाँ वर्ष त कोरोना कष्ट सकिएर बजारले सामान्यरुप लिएपछि मात्र सुरु हुनेछ । आशा गरौं, समयको परिवर्तनसँगै अहिलेको विषम र असहज अवस्थामा परिवर्तन आउनेछ । सबै लगानीकर्ता र कारोबारीलाई अपेक्षाकृत कम नोक्सानी व्यहोर्ने र अधिक लाभको अवसर जुर्नेछ ।

नयाँ वर्षमा पनि कति दिन बन्दाबन्दीमा बिताउने र त्यसपछिको आर्थिक गतिविधि कस्तो हुन्छ ? कुनकुन क्षेत्रमा कस्तो प्रभाव कति पर्छ भनेर कुनै पूर्वानुमान गर्न सकिने अवस्था अझै छैन् । सबैले आ–आफ्नै अनुमान पस्कने, त्रसितलाई अझै तर्साउने काम विश्वभरी र नेपालमा पनि भइरहेको छ । ढुक्क हुनुस्, ती सबै अनु्मान हुन् । र, यथार्थता त्यो भन्दा निकै फरक हुने सम्भावना त्यतिकै बढि छ, जति फरक सेयर बजारमा अनुमानित मूल्य र वास्तविक किनबेच मूल्यबीच हुन्छ । त्यसैले, आजकै अवस्थामा २०७७ मा सेयर बजार कस्तो हुन्छ, के गर्ने, बजार परिसूचक र पुँजीकरण कति बढ्छ वा घट्छ, कुन उपसूचकका कम्पनी कस्तो हुन्छ सबै अनुमान मात्रै हुनेछन् । सूचीकृत कम्पनीको व्यवसायमा परेको प्रभावका आधारमा मुनाफामा कति प्रभाव पर्छ भन्ने सही अनुमान वा सूचनामा पहुँचका आधारमा बजार मूल्य प्रभावित हुनेछ । यस्तै, सरकारको ती कम्पनीहरुप्रतिको दृष्टिकोण र सहयोगले आम लगानीकर्ताको सोचमा परिवर्तन ल्याउनेछ । आज नभए पनि भोली अवश्य पनि कोरोना कष्ट सकिने छ । विस्तारै बन्दाबन्दी खुल्नेछ र सेयर बजार पनि सामान्य बन्नेछ । त्यो बेलासम्म लगानीकर्ता र कारोबारीसँग घरभित्रै बस्ने, लगानी पुनरावलोकन गर्ने, सम्भावित प्रभाव र अवस्थाको विश्लेषण गर्दै रणनीति बनाउने बाहेकको विकल्प छैन् ।

अहिलेको सही विश्लेषण र रणनीतिले भविष्यको प्रतिफल व्यवस्थापनमा भने सहज हुनेछ । अनिश्चित भविष्यको सम्भावित अवस्थाको सटिक विश्लेषण गर्न सक्ने लगानीकर्ता र कारोबारी पक्कै २०७७ को विजेता भने बन्नेछन् । विश्लेषण गर्दा सम्भावित न्यून, मध्यम र अधिक प्रभावको नकारात्मक र सकारात्मक अवस्थालाई ध्यान दिनुपर्छ ।

१. २०७७ मा देशको अर्थतन्त्र, उद्योग, व्यवसाय र जनजीविकाको सबै क्षेत्रमा केही न केही प्रभाव पर्नेछ । सबै क्षेत्र र कम्पनीहरुलाई नकारात्मक नै असर भन्ने हुन्न् । कतिपय कम्पनीलाई अवसर र सम्भावनाका ढोका पनि खुल्नेछन् । सेयर बजारमा कारोबार हुने सूचीकृत कम्पनीहरु मध्ये केहीमा अधिक नकारात्मक असर पर्न सक्छ भने केहीमा कम पर्नेछ । अनि, केही क्षेत्रका कम्पनीले असरका बीचमा अवसर खोज्नेछन् । सम्बन्धित क्षेत्र र कम्पनीमा बन्दको प्रभाव र त्यस्तो प्रभाव थेग्ने क्षमता अनि आउने अवसर र त्यसको सदुपयोग गर्ने क्षमतामा मुनाफा निर्भर हुनेछ । तर आत्तिने र मात्तिने भन्दा यथार्थतालाई हेरौं । समयसँगै नयाँ कुराहरु पनि बजारमा आउने छ र यसले केही नयाँ अवसर पनि आउन सक्छ ।

२. नयाँ रणनीति बनाउने कामको सुरुवात आफ्नो लगानी उद्देश्यको पुनरावलोकनबाट गरौं । कारोबार गर्ने वा लगानी गर्ने ? पुँजीगत लाभ कि लाभांश अनि कति प्रतिफल ? कारोबार गर्ने भए कति नाफा घाटासम्म सेयर किनेबेच गर्ने यसमा निश्चित योजना बनाऊँ । यसैगरी, माग र आपूर्ति विश्लेषण कसरी ? सूचनाको स्रोत निक्र्यौल गर्ने, सेयरको बजार मूल्य प्रभावित वा नियन्त्रण क्षमताको विकास गर्ने । लगानीकर्ता हो भने कति अवधिका लागि ? जोखिम कति लिने र लागत कसरी व्यवस्थापन गर्ने ? लगानीको रकम कसरी जुटाउने ? ऋण पुँजी परिचालन गर्ने भए बजार मूल्यमा आउने उतारचढावको मूल्यगत जोखिम कसरी व्यवस्थापन गर्ने ? ऋणको ब्याज र मार्जिन कल आएमा कसरी भुक्तान गर्ने ? यी महत्वपूर्ण पक्ष र विषयहरु निर्धारण गरौं ।

३. लगानी भएका कम्पनीहरुमा सम्भावित असर र आफ्नो जोखिम लिने क्षमता केलाऔं । कम्पनीमा धेरै नै नकारात्मक असर पर्ने सम्भावना भए तुलनात्मकरुपमा कम असर पर्ने क्षेत्र वा कम्पनीमा लगानी सार्न आवश्यक कार्य गरौं । लगानी व्यवस्थापन गर्दैगर्दा लागत र लाभ पनि हेरौं अनि जोखिम र प्रतिफल अन्तरनिर्भर हुने नबिर्सौं । जोखिम लिने क्षमता र जोखिमको तादम्य राख्दै सकेसम्म बढी जोखिम बहन गरौं, यसले बिस्तारै जोखिम लिन र प्रतिफल बढाउन मद्दत गर्छ ।

४. कारोबारीले आफ्नो लागत, लगानी भएको वा चाहेको कम्पनीका सम्भावित माग–आपूर्ति अनि नाफाघाटा हेरौं । आफ्नो जोखिम क्षमता वा नाफाघाटाको बिन्दु नजिक पुगेको अवस्थामा नाफा वा घाटा बुक गरौं । अल्पकालीन लगानीकर्ता हुने सम्भावना र तुलनात्मक प्रतिफल पनि हेरौं ।

५. लगानीकर्ताहरुले विद्यमान लगानी रणनीति र सम्भावित अवस्थाको विश्लेषण गर्दै अल्पकालीन, मध्यकालीन र दीर्घकालीन लगानीका कम्पनी छुट्याऔं । सबैभन्दा पहिले दीर्घकालीन त्यसपछि मध्यकालीन कम्पनीहरुको सम्भावित अवस्था र बजार मूल्य हेरी तुलनात्मक अवसर र जोखिम हेरौं । तुलनात्मक लाभ हुने अवस्थामा अल्पकालीन वा कारोबारका लागि गरिएको लगानीमा केही घाटा बुक गरेर भए पनि लागत व्यवस्थापन गरौं, जसले मध्यकालीन र दीर्घकालीन मुनाफा बढाउन सहयोग पुगोस् ।

६. कारोबारीहरु लगानीकर्ता र लगानीकर्ता सेयरधनी बन्ने प्रयास गरौं । हाम्रा कम्पनीहरु जोगाउन सक्यौं भने भोलि राम्रो मुनाफाको अवसर पनि हुन सक्छ, त्यसैले सेयर बजार र कम्पनीको हितेषि बनौं, न कि मौकापरस्त वा अवसरवादी । ३–४ वर्ष बियरिसको अवस्था सहन गरिसकेको अवस्थामा अहिलेको अवस्थालाई मात्र हेरेर नकारात्मक नबनौं । केही थप समय धैर्यता कायम गरौं ।

७.  कारोबारी र लगानीकर्ताबीच द्वन्द्व होइन सहकार्य गरौं, आपसी हित प्रवर्धन गरौं । जुनसुकै अवस्थामा पनि आफ्नो क्षमता र व्यवहार अनुसार कमाउने र गुमाउने हो । कारोबारीले किनबेच नगर्ने र लगानीकर्ताले लगानी नगर्ने हो भने सेयर बजार केबल मृत बजारका रुपमा रहनेछ ।

८. बजारमा किनबेच वा लगानीबाट सबैले क्षमता अनुसार कमाउने र गुमाउने हो अनि सबै एक्लै कमाउन वा सबै आफैंले सँधै गुमाउने भन्ने हुन्न् । किनबेच गर्दै गर्दा फेयर प्राइस र सर्वजनहिताय, सर्वजन सुखायलाई पनि मनन् गरौं ताकि बजारका सबै सरोकारवालाहरु सदैव सहकार्य र भलो चिताउन सकौं ।

उल्लेखित कार्यले २०७७ र बन्दाबन्दी पछिको अवस्थामा मात्र होइन, तपाईंको सम्पत्ति र प्रतिफल वृद्धिमा सदैव सहयोग गर्नेछ । अन्तमा, अहिलेको अवस्थामा थप सजग बनौं, लगानी व्यवस्थापनको गृहकार्य गरौं । धैर्य गरौं, नआत्तिऔं । समय परिवर्तशील छ, भोलीको उज्यालो कुरौं ।

नेपाली पैसा अनलाइनमा २०७७ बैशाख २ गते प्रकाशित, http://www.nepalipaisa.com/NewsDetail.aspx/NEPSE/Nepal-Stock-Exchange-Limited/id/31849